Corruptie bij de opbouw in Haïti

Broeder Gerards Haïti heeft onlangs een bezoek gebracht aan kamerlid van Joel Voordewind van de ChristenUnie. Voordewind heeft een rapport uitgebracht over de noodhulpverlening in Haïti, maar de waarnemingen van Broeder Gerards Haïti (BGH) blijken andere ervaringen te zijn dan in het rapport vermeld staat. De organisatie heeft met name kritiek op het Rode Kruis. Volgens BGH bouwt het Rode Kruis helemaal geen noodhuisjes maar hebben zij deze overgedragen aan de criminele bendes van Haiti. Dit alles om bescherming te genieten in de gevaarlijke buurten van de Port au Prince en in de rest van het land. De lijsten zijn niet opgesteld door het Rode Kruis maar door de lokale corrupte ambtenaren die in dienst van de bendes hun familie en vrienden aan huisjes helpen.

BGH heeft contact opgezocht met het Rode Kruis met de vraag naar de plek van de huisjes via de zogenaamde locatie-coördinatie voor Google Earth. BGH aan Updaid: “Ik heb toen aan hem verteld wat ik ook U gemaild heb en zijn reactie was precies zoals U geschreven heeft ontkennend en gedurende het gesprek steeds agressiever omdat ik zowat alles kon weerleggen. Na die vraag was zijn antwoord daar heb ik geen tijd voor en heb wel iets beter te doen dan hier mee bezig te houden. Einde gesprek.” Tijdens het gesprek kwam het Rode Kruis niet verder dan het advies om corruptie te melden bij hun kantoor in Port au Prince. Op advies van dhr. Voordewind heeft BGH contact opgenomen met Wim Piels van Cordaid in Leogane (Haïti) die belast is met de verdeling van de noodhuisjes, maar radiostilte is het enige dat ze ontvangen.

Updaid heeft deze zaak aangegrepen door de Samenwerkende Hulporganisaties te vragen naar bewijsvoering omtrent output in Haïti en in Zuid-Azië na de tsunami maar we ontvingen een mail dat alles boekhoudkundig is aangetoond. Updaid vecht al jaren tegen deze vorm van bureaucratie (zie ontwikkelingssamenwerking ontwikkelt geen samenwerking). Boekhouding is een administratieve afhandeling maar zegt niets over output. Ontwikkelingslanden zijn meester in valse bonnetjes, valse adviseurs, fake-NGO’s en het creëren van mystieke sferen. Boekhouding toont helemaal niets aan. Updaid maakt zich ernstig zorgen om de effectiviteit en daarmee de legitimiteit van de Samenwerkende Hulporganisaties.

Inmiddels zijn deze zorgen neergelegd bij Voordewind, maar Updaid heeft dezelfde zorgen neergelegd bij het IOB (Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidsevaluatie). Updaid heeft geen goede ervaring met het IOB omdat zij niet controleren op output. Ook het IOB gaat niet verder dan de controle op de boekhouding. Updaid schreef enkele grote boekhoudkundige organisaties aan met de vraag hoe dit nu zit, te weten: de Nederlandse Orde van Accountants-Administratieconsulenten; het Koninklijk Instituut van Registeraccountants, een professor ‘development economics’ en een bekende onderzoeker in de fraude. Onderstaande compilatie hebben we voor u op een rij geplaatst.

‘De meeste goede doelen zijn stichtingen; voor zover een stichting geen commerciële onderneming drijft zijn er geen verplichtingen in BW2 over verslaggeving. Aangezien de meeste instellingen ANBI’s zijn, is het aan de belastingdienst om de boekhoudingen te controleren. Op dit moment ligt er een concept wetsontwerp inzake de publicatieplicht van stichtingen.’

‘Een balans en een winst en verliesrekening moet wel op de juiste wijze de feitelijke toestand beschrijven. Wanneer dat niet het geval is kan sprake zijn van balansvervalsing hetgeen een misdrijf is. Dat hangt vooral af van de mate waarin de fout bestaat en ook van de mate van bewustzijn dus van opzet.’

‘U hebt groot gelijk: de boekhouding zegt heel weinig over effectiviteit. Accountantscontroles e.d. zijn zeker nuttig, maar kunnen hoogstens (namelijk als valse bonnetjes worden ontdekt) vaststellen of het geld werkelijk is uitgegeven aan de opgevoerde posten. Dat is mooi, maar zegt niets over effectiviteit. Wat de burger (belastingbetaler of donateur) wil weten is, wat er door de hulp is veranderd. Bijvoorbeeld: zijn er kindertjes naar school gegaan die anders thuis zouden zijn gebleven? Die lastige vraag staat centraal in impactevaluaties. Je kunt makkelijk vaststellen of er meer kinderen naar school zijn gegaan (veel consultants verdienen met rapporten daarover veel geld), maar of dat door de hulp komt (het “attributieprobleem”) blijft meestal buiten beeld.’

‘Je doorziet het prima. Slechte praktijken kunnen helaas langdurig standhouden. Verantwoordingen (financieel of niet-financieel) in ontwikkelingslanden zijn al heel lang onbetrouwbaar (geweest). Ethiek is soms ver te zoeken.’

Updaid meent dat circa 80% van lokale hulporganisaties waar Nederland zaken mee doet om de hulp te kanaliseren, criminele organisaties betreffen die een fakewerkelijkheid creëren. Zolang hulporganisaties hun koppen in het zand blijven steken, zal het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking afnemen. Dat kan niet de bedoeling zijn voor de zuivere gedachte die achter deze sector zit.

Bron: Drs. Hans R.J. Sluijter, voorzitter Updaid, auteur ontwikkelingssamenwerking ontwikkelt geen samenwerking

Voor informatie over de betrokken organisatie: Broeder Gerards Haïti