Fraudezaak Novib in doofpot: gebrek aan transparantie en controle

In 2008 werd een oude fraudezaak bij Novib heropend na het afzwaaien van directrice Sylvia Borren. Borren was verantwoordelijk voor het bewust steunen van een Indiase fakeorganisatie om zodoende de enorme PR die er vanaf kwam te kunnen afromen. De zaak kwam aan het licht door klokkenluider Hans Sluijter. In twee jaar tijd ging Sluijter alle betrokken partijen langs: het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa), Novib, de Rekenkamer, de onderzoekers en oud-werknemers. Wat blijkt? De onderzoekers die het klokkenluiden moesten onderzoeken waren via belangenverstrengeling betrokken bij de Indiase hulporganisatie en ze kregen de opdracht om de aantijgingen juist niet te onderzoeken.

Tijdens de gesprekken bij Novib bleek dat er geen cultuur bestaat voor controle op output, de zogenaamde kwantitatieve methode van onderzoek. Maar ook andere medefinancieringsorganisaties (MFO’s) blijven in gebreke. Al decennia lang kunnen MFO’s niet bewijzen dat hun gelden op een goede manier terechtkomen. Intussen heeft de zaak geleid tot kamervragen, maar voor minister Koenders van Ontwikkelingssamenwerking is er geen reden om tot onderzoek over te gaan. Volgens het IOB, de inspectiedienst voor ontwikkelingssamenwerking, kan BuZa de MFO’s niet ter verantwoording roepen omdat ze geen overheidinstanties zijn. MFO’s hebben leden en vallen daarmee onder particuliere organisaties. Daarmee hebben MFO’s een beschermde status. Er bestaat slechts een boekhoudkundige relatie tussen BuZa en MFO’s enerzijds en hulpontvangende organisaties en MFO’s anderzijds. In ontwikkelingslanden bestaat dientengevolge een heuse industrie van nepbonnetjes.

Wat opviel tijdens dit onderzoek is dat evaluaties en (boekhoudkundige) rapporten volkomen gesloten zijn voor het publiek. Er is geen transparantie en de belastingbetaler kan totaal niet verifiëren wat er met zijn geld wordt gedaan. Een fraudegevoelige werkwijze. De evaluaties die de onderzoeker kon bemachtigen bleken ongecontroleerde weergaven van de werkelijkheid te zijn.

Op 27 augustus 2009 sloot BuZa de zaak af met de mededeling dat ze de zaak niet kon onderzoeken. De feiten en personen die de onderzoeker aandroeg, zijn door BuZa niet nagelopen. Minister Koenders gaat in zijn antwoord op de kamervragen niet in op de detailfeiten en getuigenverklaringen. Novib is na het klokkenluiden in 1998 nog zeven jaar doorgegaan met het doneren van geld aan de Indiase fakeorganisatie.

LATER DEZE WEEK ZAL EEN VERKORTE VERSIE VAN HET ONDERZOEK OP DE WEBSITE VAN UPDAID WORDEN GEPLAATST.

door Drs. Hans RJ Sluijter

Eerder publicaties over deze zaak bij Updaid:

• Ontwikkelingssamenwerking; geen controle op output
• Reactie op antwoorden kamervragen fraude Novib